Akdeniz’in Safranbolusu AKSEKİ.. Akseki insanı, yüzyıllardır süregelen bir alışkanlıkla, çevresinde en kolay bulabildiği taş ve ahşapla yapılarını inşa ederken, özünde bugün depreme dayanıklılığı tartışılmaz bir yapım sistemi yaratmış. Bunu yaparken de ahşap işçiliğinin zirvesine ulaşmıştır. Dünyada tek örneği Akseki'de bulunan, bu ilçeye özgü "Düğmeli Evler" zamana direnerek ayakta durmaya devam ediyorlar. Antalya'nın Akseki ilçesi, Toroslar'ın ortasına sıkışmış, geniş tarım alanlarından yoksun, tarihi, şirin ve güzel bir Anadolu yerleşkesidir.

Etrafı Toroslar'ın sert çizgileriyle çevrilmiştir ve bu sert çizgilerin içinde, insanı şaşırtan pek çok tabiat ve insan güzelliğine sahiptir, insanın yolu kolay kolay buralara düşmez diye düşünenler olabilir. Ancak yolu düşenler için bitmez yaşama imkanları sunar Akseki ve çevresi. Turistlerin uğrak yeri olan Akseki, kardelen çiçeğinin anayurdudur. Kış aylarında yerli ve yabancı turistler, kardelen çiçeğini görmek için ilçeyi ziyaret ediyorlar. Eğer bir gün yolunuz Akseki'ye düşerse, ilçenin mimari şaheserleri olan"Düğmeli Evleri"nin büyüsüne kapılmanız kaçınılmazdır. Dünya mirası olarak tanımlanan ve dünyada başka bir yerde örneği olmayan tarihi Akseki Düğmeli Evleri, korumaya alınarak restore edilip, Safranbolu örneği gibi turizme kazandırılmaya çalışılıyor. Dünyada benzeri olmayan düğmeli evler.. Akseki insanını, ekmeğini taştan çıkarmak için sekiller yapmaya zorlayan doğal veriler, yöre insanının barınma ihtiyacı ve diğer gereksinimlerini inşa ederken de etkin olmuş. Yöreye özgü taşları harçsız, ahşap hatıllarla birbirine bağlamış ve düğmeli evleri oluşturmuş.

Çevresinde en yoğun olarak bulduğu ağacı işlemiş.. Kimi zaman camsız pencerelere ahşap oyma kafes, çarkıfelek motifli kepenk yapmış.. Kimi zamanda yıldız göbekli ahşap tavanın orta yerine bereketi simgeleyen "nar" olarak kondurmuş. Geleneksel Akseki Evi, iki katlı ve taş duvarlıdır. 60-70 cm genişliğindeki taş duvar, esas taşıyıcı gibi görünse de, asıl taşıyıcı ahşap iskelettir. Ahşap iskeleti! çerçeve sistem ve yağma yığma taş duvarın oluşturduğu bu karma sistem, Akseki'ye özgüdür ve Anadolu'da geleneksel dokularda benzerine rastlanmaz.Akseki'nin dünyada benzeri olmayan bu tarihi evlerine niçin "Düğmeli Ev" deniyor dersiniz?.. Öncelikle sert zemin, 30-40 cm derinliğinde kazılır ve yöreye özgü, şekilsiz yassı taşlarla temeli oluşturacak kuru duvar örülür. Taş duvarın dikine 50-60 cm aralıklarla kısa ahşaplar atılır ve bunların ucu, 20-25 cm dışarıda bırakılır. Bu kısa parçaların üzerine, taş duvarın iç ve dış yüzünde, ahşap hatıl, duvar boyunca geçmeli olarak oturtulur.

İki ahşap hatıl arası "destur" olarak isimlendirilirken, taş duvarda dikine atılan kısa parçalara yöre halkı"düğme" adını vermiş ve bu sistemle yapılan evlere de "düğmeli ev" denmiş. Koruma altına alınmış, turizme kazandırılmış evler.. Düğmeli evler, dünyada benzeri olmadığı için Akseki'yi özel kılan en önemli değerlerden bir tanesi. Bu nedenle Aksekililer ve köylüler, bu tarihi düğmeli evlerini korumak ve gelecek nesillere de bırakmak için çaba harcıyorlar. Akseki'de kentsel sit alanı içinde daha önceden koruma altına alınan 52 tescilli bina dışında, daha yüzlerce düğmeli ev restore edilerek koruma altına alınmayı bekliyor. Örneğin Bucakalan Köyü'nde üç tane restore edilerek turizme kazandırılmış düğmeli ev var ki, mutlaka görülmeye değer. Buradaki üç ev, sizi büyüleyecek sürprizlere sahip. Sadece ahşap ve taşın egemen olduğu geleneksel yapım sistemiyle yapılan bu üç evin cumbaları, salonları, özellikle ahşap işlemeleri, taşlı avluları, ama en güzeli tavanlarına özenle kondurulmuş nar işlemeli sanat ve duyuş şahaserleri oldukça etkileyici.

Bir bereket sembolü olmanın ötesinde, bir hayat görüşü ve yaşama zenginliğinin çağrışımlarıyla yüklü bu desenler. Hangi usta hangi aşkla yonttu bu nar desenli tavanları? Hangi kültür ve medeniyet algısı yön verdi onların usta ellerine?.. Birer tesise dönüştürülmüş bu güzelim evlerde, kahvaltı ve öğlen yemeği yenebiliyor. Serin sedirlerde ve kültürün engin mütevazılığı içinde, pencerelerinden zamanın arkaik çırpıntılarını gözleyerek, eski kültürün kız istemekten tutun da ısınmak için geliştirdiği teknikleri görerek yemek yemenin zevkini düşünün... 700 yıllık geçmişe sahip olan ve ekonomik nedenlerle tamamen boşalan Akseki'nin Sarıhacılar Köyü de, düğmeli evlerin en bol olduğu yerlerden birisi.

Bu köyün düğmeli evleri, yurdun çeşitli yerlerinde ticaretle uğraşan Sarıhacılar köylüleri tarafından artık onarılmaya başlanmış. ÇEKÜL Vakfı ve Antalya Mimarlar Odası işbirliğiyle sürdürülen "7 Bölge 7 Kent" projesi kapsamında hayata döndürülmeye çalışan bu evler, bölgeyi turizm cenneti haline getirmek için harika mekanlar.. Aynı zamanda, köyün tam ortasından geçen tarihi İpek Yolu da, Akseki'nin ticaret kültürünün en güzel göstergesi. Bu yolun parlak taşları, inişli çıkışlı merdivenimsi kıvrımları, dünün ticaret kervanlarının seslerini çınlatacak kulaklarınızda.. Tüfek icat oldu, mertlik bozuldu derler ya, o misal.. Taşın yerini beton, ahşabın yerini plastik esaslı malzemeler aldı. Bu güzelim tarih kokan 150 ve 400 yıllık evler ise, geçmişten bizlere miras kaldı...